Cumhuriyetin İlanı
CUMHURİYET'İN İLANI
Mustafa Kemal 19 Mart'ta Heyet-i Temsiliye başkanı olarak yayımladığı bir bildirgeyle Ankara'da olağanüstü yetkilerle donanmış bir meclisin kurulacağını duyurdu . Bu meclisi yeni seçilecek milletvekilleriyle İstanbul'dan Anadolu'ya geçen milletvekilleri oluşturacaktı . Sonunda 23 Nisan 1920'de Ankara'da Türkiye Büyük Millet Meclisi toplandı ve meclisin üstünde hiçbir güç tanınmayacağı kararı alındı . Yasama ve yürütme görevlerini kendinde toplayan Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanlığına Mustafa Kemal seçilerek yeni bir hükümet oluşturuldu .
Bu sırada Yunanlılar Batı Anadolu'da ilerliyorlardı . Mustafa Kemal düşmana dağınık biçimde karşı koyan Kuva-yi Milliye güçlerini toplayarak düzenli bir ordunun oluşmasını sağladı . Anadolu'nun çeşitli yerlerindeki ayaklanmalar bastırılarak önce I . ve II . İnönü savaşlarında ( Ocak ve Nisan 1921 ) Yunanlılar yenilgiye uğratıldı . 23 Ağustos 1921'de başlayarak 22 gün 22 gece süren Sakarya Savaşı'nda Yunan ordusu püskürtülerek Sakarya Irmağı'nın batısına atıldı . Sakarya'da kazanılan bu zafer dış ilişkilerde de önemli adımların atılmasını sağladı . SSCB aracılığıyla Ermenistan , Gürcistan ve Azerbaycan'la Kars Antlaşması ( 13 Ekim 1921 ) imzalandı .
Haziran 1922 ortalarında düşmana son darbeyi vurma kararı alan Mustafa Kemal 26 Ağustos sabahı büyük taarruzu başlattı . 30 Ağustos'ta yapılan Başkomutanlık Meydan Savaşı'nda düşman kesin yenilgiye uğratıldı .
Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Savaşı'nın zaferle sonuçlanması üzerine 11 Ekim 1922'de Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı . Bu antlaşmayla ülke düşman işgalinden kurtuluyor , Doğu Trakya , Ege , İstanbul ve boğazlar yeniden Türkiye'ye geçiyordu . Artık yapılacak iş barışı sürekli kılacak bir antlaşmanın imzalanmasını gerçekleştirerek dünya devletlerinin yeni Türk devletini tanımasını sağlamaya kalmıştı . Savaş alanlarında zafer kazanıldıktan sonra Lozan'da diplomasi alanında yeni bir mücadeleye girişiliyordu .
Mudanya Ateşkes Antlaşması'nın imzalanmasından sonra Lozan barış görüşmelerinin ön hazırlıklarına başlandı . Bu sırada İtilaf Devletleri 27 Ekim'de verdikleri bir noktayla barış görüşmelerine Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümetiyle birlikte İstanbul hükümetinin de katılması için çağrıda bulundular . Amaçları , görüşmelerde Türk tarafını bölerek güçsüzleştirmekti . Kurtuluş Savaşı boyunca düşmanla işbirliği ederek ulusal mücadeleyi engellemeye çalışan padişah ve onun İstanbul'daki hükümeti , bunu fırsat bilerek Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne saltanat ile hilafeti ayrılarak saltanatın kaldırılmasını önerdi . Meclisteki konuşmasında Türk ulusunun artık kendi bağımsız devletini kurduğunu , bir daha hiçbir biçimde monarşik yönetimi kabul etmeyeceğini vurguladı . Bu konuşmanın ardından saltanatın kaldırılmasına ilişkin yasa 1 Kasım 1922'de Mecliste oybirliğiyle kabul edilerek saltanata son verildi . Bu yasada egemenliğin Türk ulusunda olduğu ve bu egemenliği Türkiye Büyük Millet Meclisi tüzel kişiliğinin devredilemez ve vazgeçilemez bir biçimde temsil ettiği belirleniyordu . Kişi egemenliğine dayalı İstanbul hükümeti , İstanbul'un işgal edildiği 16 Mart 1920'den sonra yok sayılıyordu . Halifeliğin Osmanlı Hanedanı'na ait olduğu , bilgi ve karakter bakımında en uygun hanedan üyesinin Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından halife seçileceği belirtiliyordu . Son Osmanlı Padişahı VI . Mehmet Vahideddin'din 17 Kasım'da İstanbul'dan kaçması üzerine Türkiye Büyük Millet Meclisi ertesi gün halifeliği ondan alarak yerine Abdülmecid'i seçti .
1 Nisan 1923'te Türkiye Büyük Millet Meclisi yeni seçimlerin yapılması kararını aldı . Yapılan seçimlerden sonra 11 Ağustos 1923'te İkinci Türkiye Büyük Millet Meclisi açılarak çalışmalarına başlandı; Mustafa Kemal yeniden Meclis Başkanlığına seçildi .
Meclisin açılmasından hemen önce Mustafa Kemal , Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin Halk Fırkası'na dönüşeceğini açıklamıştı . Yeni Türk devletinin bu ilk siyasal partisi 9 Eylül'de resmen kuruldu ve 11 Eylül'de Mustafa Kemal genel başkanlığına seçildi . 6 Ekim 1923'te Şükrü Naili ( Gökberk ) paşa komutasındaki birlikler İstanbul'a girdi . Meclisin aldığı bir kararla 13 Ekim 1923'te Ankara , Türk Devletinin başkenti ilan edildi . Bu karara İngiltere , Fransa , İtalya tepki gösterseler de Türkiye Büyük Millet Meclisi kararını uygulamaktan caymadı .
Kurtuluş Savaşı koşullarında hazırlanan 1921 Anayasası'nın getirdiği hükümet sistemine göre , Türkiye Büyük Millet Meclisi kendi arasında tek tek bakanları seçiyor ve bakanlar doğrudan meclise karşı sorumlu oluyordu . Bir başbakan bulunmuyor , bakanlardan biri toplantıları yönetiyordu . Bu meclis hükümeti sistemi Kurtuluş Savaşı yıllarında pek önemli aksak göstermeden işlemişti . Ama yeni dönemde sık sık , çözülmesi uzun zaman alan hükümet bunalımlarına neden oluyordu . Öte yandan , anayasada devlet başbakanlığı kurumunun bulunmaması da sorun yaratmaktaydı . Bu nedenle anayasada köklü bir değişiklik gerekiyordu .
25 Ekim 1923 günü çıkan bir hükümet bunalımının çözülmemesi üzerine , Mustafa Kemal çok önceden oluşturduğu bir düşünceyi uygulamaya koyuldu . 29 Ekim 1923'te Türkiye Büyük Millet Meclisi , Mustafa Kemal'in önerisiyle Cumhuriyet'i ilan etti . Oybirliğiyle alınan bu kararın hemen ardından yapılan seçimde Mustafa Kemal yine oybirliğiyle Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı seçildi . Cumhuriyet'in ilanının kısaca sonuçları:
Milli mücadelenin başından beri amaçlanan ulusal egemenliğin sağlanması yönünde en önemli adımlardan biri daha atılmıştır .
Yeni Türk Devleti'nin yönetim şekli açıklanmıştır .
Cumhurbaşkanı , Meclis Başkanı ve Başbakanın yetkileri birbirinden ayrılarak yönetim kadroları yeniden düzenlenmiştir .
Yeni Türk Devleti'nin ilk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa , ilk Meclis Başkanı Fethi Okyar , ilk Başbakan İsmet İnönü'dür .
Mustafa Kemal Paşa'nın cumhurbaşkanı seçilmesi , devlet başkanlığı sorununu ortadan kaldırdı .
Meclis Hükümeti Sistemi terk edilip Kabine Sistemine geçilmiştir . Böylece hükümet politikalarının daha ömürlü olması sağlanmıştır .
1921 Anayasası'nda en önemli değişiklikler Cumhuriyet'in ilanı ile gerçekleşmiştir .
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.
vuhuv.com.tr