Asitler Ve Bazlar
ASİTLER VE BAZLAR
ASİTLER
Asitler kimyada önemli bir bileşik sınıfını oluştururlar . Asit-latince anlamına gelen asidus kelimesinden alınmıştır . Günlük gıda maddelerinin bir çoğunda asit vardır . Canlı organizmaların hayatsal faaliyetlerinde asitlerin önemi büyüktür . Mide özsuyu besinlerin sindirimi için %0 , 4 oranında hidroklorik asit içerir . Proteinlerin oluşumunda amino asitlerin önemi tartışılmaz bir gerçektir . Genel olarak asitler;inorganik ve organik asitler olarak iki gruba ayrılırlar . Yapısında karbon elementi bulunmayan asitlere inorganik aitler , karbon elementi kullanılarak oluşturulan asitlere ise organik asitler denir .
ASİTLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ
- Asitlerin tatları ekşidir . Örnek olarak;sirkedeki asetik asit ekşi elmada ki malik asit , limondaki sitrik asit ve askorbik asit ( C Vitamini ) , yoğurt suyundaki laktik asit , meşrubat ve kolalardaki karbonik asit sayılabilir . Ancak her asitin tadına bakamayız . Çünkü asitlerden bazıları parçalayıcı bazıları da zehirlidir .
- Asitler yakıcı özelliğe sahiptir . Asilerin bu özelliği her asitte aynı şekilde olmaz . Örneğin Hno3 deriye döküldüğünde proteinlerle tepkimeye girer . H2 SO4 ise hücre suyunu çekerek yakma etkisi gösterir .
- Asit suda çözüldüğünde ne kadar fazla iyon oluşuyorsa , iletkenlik o kadar fazla olur . Kuvvetli asitlerde iletkenlik fazla zayıf asitlerde ise azdır .
- Asitler mavi turnusol kağıdını kırmızıya çevirir . Turnusol kağıtları indikatör boyası emdirilmiş kağıtlardır . İndikatör boyaları ise ortamın asidik veya bazik olmasına göre renk değiştiren maddelerdir . Örneğin bir indikatör olan metil oranj asitler kırmızı renge döner .
- Asitlerin genel olarak yapılarında proton bulunur . Ancak yapılarında hdrojen bulunan tüm maddeler asit değildir . MC1 kuvvetli bir asit olmasına karşın nh3 baz özelliği gösterir . CH+ ise asit ve baz karakteri göstermez .
- Bazlarda birleşerek tuz ve su oluştururlar . Kimyada bu tepkimelere nötrleşme tepkimesi denir .
[BAZ+ASİTà TUZ+SU] NaOH + Hcı > Nac I + h2 0
2KOH + H2 SO 4 + K2 SO4 + 2H2 O
Ca ( OH ) 2 + H2 SO4 - CASO4 + 2H2 O
- Metal oksitlerde ( Bazik oksitlerle ) birleşerek tuzları yaparlar .
METAL OKSİT + ASİT à TUZ+SU
Na2 O + 2hcI >> 2NacI + H2 O
CaO + H2 SO4 >> CASO4 + H2 O
K2 O + H2 CO3 >>K2 CO3 + H2 O
CUO + 2HNO3 >>CU ( NO3 ) 3 + H2 O
- Asitlerin metaller ile olan tepkimeleri , metallerin aktifliğine göre değerlendirilir . Metallerin aktiflik sırası
K , Na , Ca , Mg , Al , Zn , Fe Aktifliği hidrojenden fazla olan metaller
Cu , Ag , Hg , Au , Pt
Aktifliği hidrojenden az olan metaller ( şeklindedir )
a ) Aktifliği hidrojenden fazla olan metaller seyreltik asitler ile H2 gazı oluşturacak şekilde tepkime verirler .
METAL+ASİT à TUZ + H2 GAZI
Mg + 2Hcı à MgCI2 + H2
Zn+2Hcı à ZnCI2 +H2
b ) Aktifliği hidrojenden az olan metallere HCI ve seyreltik H2 SO4 etki etmez .
Cu+HCI à Tepkime gerçekleşmez .
Cu+H2 SO4 à Tepkime gerçekleşmez .
Ag+HCI à Tepkime gerçekleşmez .
c ) Aktifliği hidrojenden az olan metallere HCI ve seyreltik H2 SO4 tepkime verir . Bu tür tepkimelerden H2 yerine SO2 oluşur .
Cu+2H2 +SO4 à CuSo4 +So2 +2h3 0
Derişik
Zn+2H2 SO4 à ZnSo4 +SO2 +2H2 O
Derişik
d ) Aktifliği hidrojenden az olan metallere HNO3 ün etkisi ise seyreltik ve derişik olmasına bağlı olarak değişir . HNO3 ;Cu Hg ve Ag' etki eder . Pt ve Au '‘a etki etmez .
Cu+4HNO3 à Cu ( NO3 ) +2NO2 +2H3 O
Derişik
3Cu+8HNO3 -3Cu ( NO3 ) 2 + 2NO + 4H2 O
Seyreltik
--
C+4HNO3 à CO2 +4NO2 +2H2 0
( Derişik )
C+2H2 SO2 à CO2 +2SO2 +2H2 0
( Derişik )
S+4HNO3 _SO2 +4NO2 +2H2 O oluşur
( Derişik )
Na2CO3 +H2 SO2 -Na2 SO4 +H2O+CO2
Ca ( HCO3 ) 2 + 2HCI CACI2 +2H2 O+2CO2
n Ametal oksitlerin ( CO2 , SO2 , SO3 , N2O5 , P2O5 gibi ) sulu çözeltileri asit özelliği gösterir . Ametal oksitlere asit oksitlerde denir .
ASİT OKSİT +SU à ASİT
CO2 + H2 O à H2 CO3
SO2 + H2 O à H2 SO3
SO3 + H2 o à H2 SO4
N2 O5 + H2 O à 2HNO3
ÖRNEK
1 ) Asitlerin tadları ekşidir . Aşağıdaki çözeltilerden hangisinde asit bulunmaz?
A ) Portakal suyu B ) Limonata C ) Vişne suyu
D ) Sirke E ) Sabunlu su
Çözüm:
Verilen ilk dört örneğin tadları ekşidir . Bu maddelerde asit vardır . Sabunla suyun tadı acıdır . Yapısında asit yoktur . CEVAP: E
2 ) Aşağıdakilerden hangisi asit özelliklerinden değildir?
A ) Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir .
B ) Kırmızı turnusol kağıdını mavi renge dönüştürürler .
C ) Seyreltik çözeltilerin tadı ekşidir .
D ) Bazlarda tuz oluştururlar .
CEVAP:B
DİĞER REAKSİYONLAR
Üç tür genel reaksiyondan başka sık karşılaşılan bir takım özel reaksiyonlar da vardır . Bunlar yukarıdaki reaksiyon türlerinden birine benzese de özel hali ile bilinirler .
1 . Metallerin Asitlerle Reaksiyonu
Metallerin asitlerle reaksiyonundan tuz oluşur , hidrojen gazı açığa çıkar . Mesela , Al metalinin HCI ile reaksiyonundan AICI3 tuzu oluşurken , hidrojen gazı açığa çıkar .
Metal + Asit à Tuz + Hidrojen gazı
Al ( k ) + 3HCI ( suda ) à AICI3 ( suda ) + 3/2H2 ( g )
Soy metallerin dışında ki metaller hidrojenden daha aktiftir . Bu yüzden burada Al metali Al+3c
Yükseltilirken bileşik haline geçerken asit katyonu olan H+ 2ye indirgenmektedir .
Metallerin asitlerle reaksiyonlarına aşağıdaki örnekler verilebilir .
Zn ( k ) + 2HCI ( suda ) à ZnCI2 ( suda ) + H2 ( g )
2Na ( k ) + 2HCI ( suda ) à 2NACI ( suda ) + H2 ( g )
Mg ( k ) + H2 SO4 ( suda ) à MgSO4 ( k ) + H2 ( g )
Fe ( k ) + 2HNO3 ( suda ) à Fe ( NO3 ) 2 ( suda ) +H2 ( g )
2 ) Soy ve yarı soy metallere ( Cu- Hg- Ag- Pt- Au ) oksijensiz asitler etki etmezler .
Cu+HCIà Reaksiyon vermez
Ag+HCIà Reaksiyon vermez
3 ) Yarı soy metallere ( Cu-Hg-Ag ) yükseltgen özellik gösteren asitler etki ederler . H2 SO4 ve HNO3 yükseltgen özellik gösteren iki önemli asittir . Bunların yarı soy metallere etkisinden tuz , oksit ve su oluşur .
Yarı soy metal + Yükseltgen asit à Tuz + oksit + su
Asit olarak derişik HNO3 asidi kullanıldığında NO2 gazı açığa çıkar , tuz ve su oluşur . HNO3 deki azot indirgenirken , metal yükseltgenir .
Ag ( k ) 2HNO3 ( suda ) Derişik AgNo3 ( Suda ) No2 ( g ) + H2 O ( s )
Cu ( k ) + 4HNO3 ( SUDA ) Derişik Cu ( NO3 ) 2 ( suda ) + 2NO2 ( g ) + 2H2 O ( s )
Seyreltik HNO3 asidi kullanıldığında ise NO gazı açığa çıkar . Gümüş ve bakırın seyreltik nitrik asitle reaksiyonları aşağıda verilmiştir .
Ag ( k ) +4hno3 ( suda ) à 3 AgNO3 + NO ( g ) 2H2 O ( s )
3cu ( k ) +HNO3 ( suda ) à 3 Cu ( NO3 ) 2 + 2NO ( g ) + 4h2 O ( s )
4 ) Altın ( Au ) be platin ( Pt ) tam soy metaldir . Bunlar asitlerle hidrojen çıkışı ile reaksiyona girmediği gibi yükseltgen özellik gösteren asitler de reaksiyon vermez .
Altına yalnızca kral suyu denilen ( 3HCI+HNO2 ) karışımı etki eder .
Au ( k ) +HCI ( suda ) +HNO3 à AuCI3 + NO ( g ) + 2HO ( s )
BAZLAR
Bazlar , hidroksit iyonu bırakan maddelerdir . Örnek olarak Sodyum hidroksit ( NaOH ) ve amonyum hidroksit ( NH4 OH ) verilebilir .
Sodyum hidroksit ,
Na OH Na + + OH
Amonyum hidroksit ,
NH4 OH NH4+ + OH
Genelde;
1- Acı tada sahiptirler .
2- Kaygan hissiyatı verirler .
3- İndikatörlerin rengini değiştirirler . ( Litmus kağıdını mavi yaparlar ) .
Amonyum hidroksit , zayıf bir bazdır ve çökeltiye az miktarda hidroksit iyonu bırakırlar . Güçlü baz ve zayıf baz durumu da asitlerde olduğu gibidir .
METALLERİN BAZLARLA REAKSİYONU Genelde metaller bazlarla reaksiyon vermezler . Ancak amfoter metal olarak bilinen Al , Zn , Sn , Pb , Cr gibi metaller derişik kuvvetli baz çözeltileriyle reaksiyon verirler . Reaksiyon sonucunda hidrojen gazı açığa çıkar .
Amfoter metal + Baz à Tuz+ hidrojen gazı
Al ( K ) + NaOH ( suda ) à Na3 AlO3 + H2 ( g )
Zn ( k ) + NaOH ( suda ) à Na2 ZnO2 + H2 ( g )
Amfoter metallerin oksit ve hidroksit bileşikleri de amfoter özellik gösterirler . Bunların kuvvetli bazların derişik çözeltileri ile reaksiyonundan ise tuz ile su oluşur .
PH
P H suyun asitlik veya bazlık durumunun bir ölçüsüdür ve logaritmik bir ölçüdür . Saf su H ve OH iyonları açısından dengelidir ve PH değeri 7dir .
PH<7 ise asidik , PH>7 ise baziktir .
PH H+ iyonlarının elektrik potansiyellerine bağlı olarak veya renk indikatörleri ile ölçülebilir . Düşük PHlı sular çoğunlukla , hız kısıtlayıcı reaksiyon olan katot reaksiyonunu kolaylaştırıp , korozyonu artırır . Bu parametre içme suyunun güvenliği hakkında direk bilgi vermez . Düşük pH ve aynı zamanda düşük TDS ‘li sular korozif olduğu için borulardaki birtakım zehirli metalleri çözebilir . Yüksek pH ‘a sahip sularda da pHı yükselten kimyasalların zararlı olup olmadığı belirlenmelidir .
pH: hidrojen iyon konsantrasyonu veya sudaki hidrojen potansiyeli .
pHın asitlik ve alkalilikle ilişkisi
Asidite , alkalinite ve pH derecesi ayrı ayrı şeylerdir . Mesela hidroklorik asidin , sülfirik asidin ve hidroklorik asidin 0 . 1 normal eriyiklerinin ( 1 litre suda 1 litre eşdeğer gram ağırlıkta asit bulunan eriyik normal eriyiktir . ) asiditesi birbirinin aynıdır . Halbuki bu eriyiklerin pH değerleri farklı ve sırasıyla 1 . 08 , 1 . 20 , 2 . 889dur . Asitlik bir yetenek faktörü olup bazları nötürleştirmek kapasitesi olarak belirlenir; aynı şekilde alkalilikte bir yetenek faktörüdür ve asitleri nötrleştirme kapasitesidir . Halboki pH değeri aksine bir şiddet , yoğunluk faktörü olup hidrojen iyonlarının konsantrasyonunu gösterir . PH değeri asitlik ve alkalilik aktivitesinin ( faaliyet derecesinin ) bir ölçüsüdür .
Alkalilik bir sudaki HCO3 , CO3 ve OH köklerinin toplamının me/lt veya mg/lt cinsinden eşdeğeri kalsiyum karbonat olarak verilmektedir . Asitlik de aynı şekilde sudaki SO4 , CI , NO3 ve diğer asit köklerinin toplamına karşı gelen eşdeğer CaCO3 miktarını me/lt veya mg/lt cinsinden göstermektedir .
Yani alkalilik ve asitlik terimleri eriyikte mevcut HCO3 ve SO4 gibi birçok köklerin ağırlığını göstermekte fakat bunların hiçbiri eriyiğin kimyasal aktivitesi hakkında fikir vermemektedir . Halbuki pH , eriyiğin kimyasal aktivitesinin bir ifadesidir; zira eriyik ne kadar aktif ise o kadar çok iyonize olacak ve içindeki H+ iyonu miktarıda ona göre artacaktır .
Önemli asit ve bazların özellikleri ve kullanıldığı alanları aşağıda bulabilirsiniz .
FORMİK ASİT ( HCOOH ) :
Bakterilere küf ve mayalara etki eder . . .
Mikrobik bozunmayı önlemek için gıdalarda koruyucu olarak kulanılır . . . ( Karınca salgısında bol miktarda bulunur )
ASETİK ASİT ( CH3 COOH ) :
Sirke asidi olarak bilinir . Asetik asitin %5-8 likçözeltisİ sirke olarak kullanılır . Asetik asit birçok ilaç endüstri maddesinin kullanılmasında kullanılır . Tahriş edici bir kokouya sahip bir sıvıdır . Alüminyum asetat tuzu , taze kesilmiş yaralarda kan dindirici olarak kullanılır .
SORBİK ASİT ( HC6 H7 O2 ) :
Küf ve mayaların gelişmesine engel olur . Bu özelliğinden dolayı yiyeceklerde antimikrobik koruyucu olarak kullanılır . Kokusu lezzeti yoktur .
SÜLFÜRİK ASİT ( H2 SO4 ) :
Endüstüride kullanılan en önemli asit ve dünyada en çok üretilen kimyasallardan biridir . SO2 gazı kullanılarak Kontakt metodu denilen bir metotla üretilir . Endüstride birçok alanda kullanılan bu asit , özellikle gübre üretiminde , amonyum sülfat üretiminde , patlayıcı yapımında , boya sanayinde , petrokimya sanayinde kullanılmaktadır .
BENZOİK ASİT ( C6 H5 COOOH ) :
Beyaz renkli iğne ve yaprakçık görünümünde bir maddedir . Gıdalarda mikrobik bozunmayı önlemek için kullanılır . En çok kullanıldığı alanlar , meyva suyu , marmelat , reçel , gazlı , içecekler , turşular , ketçap ve benzeri ürünlerdir . Benzoik asit , bir çok bitkinin yaprak , kabuk ve meyvelerinde bulunur . Benzoik asit genellikle sodyum tuzu olarak ( Sodyum benzoat ) kullanılır . İlave edildiği bitkinin tadını etkiler .
FOLİK ASİT :
Folik asit dokularında az da olsa bulunur . Folik asit en çok koyu yeşil yapraklı sebzeler ve gıda olarak kullanılan hayvanların böbrek ve karaciğerlerinde bulunur . Biftek , huhubat , sebzeler , domates , peynir ve sütte az miktarda bulunur . Folik asit eksikliğinde vücutta anemi ( kansızlık ) ortaya çıkar .
HİDROJEN SÜLFÜR ( H2 S ) :
Renksiz bir gazdır . Kokmuş yumurtayı andıran bir kokusu vardır . Çok zehirlidir . Uzun zaman solunduğunda insanı öldürebilir . Havada seyreltik olarak bulunduğunda yorgunluk ve baş ağrısı yapar .
NİTRİK ASIT ( HNO3 ) :
Nitrik asit , dinamit yapımında kullanılır . Nitrik asitin gliserin ile reaksiyonundan nitrogliserin meydana gelir . Ayrıca nitrik asit NH4NO3 içeren gübrelerin üretiminde kullanılır .
FOSFORİK ASİT ( H3 PO4 ) :
Saf fosforik asit , renksiz kristaller halinde bir katıdır . Fosforik asit , en çok fosfatlı gübrelerin yapımında ve ilaç endüstrisinde kullanılır .
HİDROFLORİK ASİT ( HF ) :
Hidroflorik asit yüksek oktanlı benzin yapımında , sentetik kriyolit ( Na3AlF6 ) imalatında kullanılır . Ayrıca hidroflorik asit camların üzerine şekiller yapmak için kullanılır . Bu iş için , önce cam eşya yüzeyi bir parafin tabakası ile kaplanır .
Sonra parafinin üzerine bir çelik kalem ile istenen şekil çizilir . Bu çizgilere hidrojen florür gazı veya çözeltisi tatbik edilir . Camdaki parafin temizlendikten sonra camda yalnız sabit şekiller kalır .
SODYUM HİDROKSİT ( NaOH ) :
Beyaz renkte nem çekici bir maddedir . Suda kolaylıkla çözünür ve yumuşak kaygan ve sabun hissi veren bir çözelti oluşturur . Sodyum hidroksit , laboratuvarlarda CO2 gibi asidik gazları yakalamak için kullanılır . Endüstride bir çok kimyasal maddenin yapımında , yapay ipek , sabun , kağıt , tekstil , boya , deterjan endüstrisinde ve petrol rafinerilerinde kullanılır .
POTASYUM HİDROKSİT ( KOH ) :
Endüstride arap sabunu üretiminde , pillerde elektrolit olarak ve gübre yapımında kullanılır .
KALSİYUM HİDROKSİT ( Ca ( OH ) 2 ) :
Beyaz bir toz olup , suda hamurumsu bir görünüş alır . Sönmemiş kirece su ilave edilmesi ile elde edilir . Kalsiyum hidroksit asidik gazların uzaklaştırılması ( Hava gazından hidrojen sülfürün uzaklaştırılması gibi ) , kireç ve çimento yapımı alanlarında kullanılır .
AMONYAK ( NH3 ) :
Renksiz , kendine özgü keskin kokusu olan bir gazdır . Sıvı amonyak özellikleri bakımından suya benzer , polar yapıdadır , hidrojen bağı yapar ve su gibi iyonlarına ayrışır . Amonyak endüstride en çok azotlu gübrelerin ve nitrik asitin üretiminde başlangıç maddesi olarak kullanılır . Zayıf baz olarak ve birçok Laboratuvarlarda ise amonyak , zayıf baz olarak ve birçok kimyasal maddenin elde edilmesinde kullanılır . Amonyak bilhassa nitrik asit ve amonyum tuzları imalatında , üre , boya , ilaç ve plastik gibi organik madde imalatında kullanılır . Amonyak gazı normal sıcaklıkta basınç uygulandığında kolaylıkla sıvılaşır oluşan bu sıvının buharlaşma ısısı yüksektir ( 327 kcal/g ) bundan dolayı amonyak endüstride soğutucu olarak kullanılır .
HİDROSİYANİK ASİT ( HCN ) :
Tabiatta bulunan zehirlerin en kuvvetlisidir . HCNnin kokusu şeftali çekirdeği içi kokusuna benzer . Metreküpte 34 miligram HCN varlığında kokusu hissedilir . Öldürücü dozu konsantrasyonuna bağlıdır . Mesala , 200 mg/m3 konsantrasyonda öldürücü doz 2000 mg dk/m3tür .
Asitler Bazlar ve Tuzların Özellikleri
ÖZELLİKLERİ
ÖRNEKLER
ASİTLER : Suda çözündüğünde Hidrojen iyonu verebilen bileşiklere asit denir1- ) Sulu çözeltileri elektrik akımını iyi iletirler . HCI ( Hidroklorik asit )
BAZLAR: Sulu çözeltiye hidroksit iyonu verebilen veya hidrojen iyonu alan maddelerdir1- ) Kırmızı turnusol kağıdını maviye çevirirler . NaOH ( Sodyum hidroksit )
TUZLAR: Asitlerle bazların birleşmesinden meydana gelen maddelerdir1- ) Asit ve bazın birleşmesi sonucu oluşurlar .
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.
vuhuv.com.tr