Paradox
Paradoks Nedir?
Bir sorunun cevabına ne doğru ne de yanlış diyemiyorsak bir Paradoks ile karşı karşıyayız demektir . Nicolas Baurbaki bu konuda;
"Ünlü paradokslar , on yıllar bazen de yüzyıllar boyunca mantıksal düşünceyi beslemiştir . "
" Bu sayfada yazılı olan hiçbir şeyi okumayın . " gibi buna benzer paradokslar ya kendileriyle çelişiyor gibi görünür , anlamsız ya da şaşırtıcı sonuçlara varır; ya da kısır döngü biçimindedir .
Paradokslar yüzyıllar boyunca insanları büyülemiş ve hayrete düşürmüştür . Paradokslara , Edebiyat , bilim ve Matematik'ten günlük yaşama kadar çok değişik alanlarda rastlanır . Ne tür paradoks olursa olsun ortaya çıkan sorular ve karışıklık hem ilginç , hem de eğlendiricidir . Özellikle Matematiksel paradokslar yeni buluşlara yol açabilir .
Binlerce yıllık geçmişi olan paradokslar , insanların kafasını devamlı meşgul etmiştir . Aslında doğru gibi görülen bir önerme veya fikir , tamamen yanlış olarak çıkar karşımıza . Tam tersi de mümkündür; yıllarca yanlış zannettiğimiz olayların , fikirlerin , hesaplamaların , doğru olduğunu görmek , bizi şaşkınlığa ve hayrete düşürür .
Paradoks Örnekleri
YAMYAM PARADOKSU
Bir adada yaşayan bir grup yamyamın eline bir mantıkçı düşer . Yamyamlar mantıkçıya şöyle derler: "Biz her yakaladığımız yabancıyı yeriz . Kimini haşlayıp , kimini kızartıp yeriz . Avımıza bir soru sorarız . Avımız soruyu doğru yanıtlarsa haşlarız , yanlış yanıtlarsa kızartırız . "
Dedikleri gibi de yaparlar . Mantıkçıya şu soruyu sorarlar: "Seni haşlayıp da mı yiyeceğiz , yoksa kızartıp da mı yiyeceğiz?" Mantıkçı bir süre düşündükten sonra soruyu çok akıllıca cevaplar: "Kızartacaksınız!" İşte yamyamları çaresiz bırakan paradoks ortaya çıkmıştır , ve bu yanıtı sayesinde mantıkçı ne kızartılır ne de haşlanır .
Bir an için mantıkçının kızartılacağını varsayalım . O zaman verdiği yanıt doğru olur . Ama yanıt doğru olduğu için -yamyamların kendi kurallarına göre- mantıkçının haşlanması gerekmektedir . Demek mantıkçı kızartılamaz . Şimdi de mantıkçının haşlanacağını varsayalım . O zaman mantıkçının yanıtı yanlış olacak . Yanıt yanlış olduğundan da kızartılması gerekmektedir . Demek mantıkçı haşlanamaz da . Yamyamlar tam bir kısırdöngüye girmişlerdir . Kızartsalar haşlamaları gerekecek , haşlasalar kızartmaları! Sonuç olarak adamımız kurtulur .
Kralın Yalan Yarışması
Kral ülkenin yalancıları arasında bir yarışma açtı . "İşte bu yalan , " diyebileceği bir yalan uydurana bir küp altın vadetti . Yalancılar akın akın saraya gelip yalanlarını söylediler , fakat yalanlar ne kadar akıl almaz olursa olsun kral hep , "olabilir , niye olmasın . . . " gibi cevaplar veriyordu . Böylece hem eğleniyor , hem de bir küp altından olmuyordu .
Derken kahramanımız elinde boş bir küple huzura çıktı ve konuştu:
"-Rahmetli dedeniz bir savaşa çıkacaktı , ancak o günlerde hazinede yeterli para yoktu . Dedeniz dedemden bu küple bir küp altın borç aldı ve 'bu borcumu torunum torununa ödeyecek , ' diye söz verdi . Şimdi , dedenizin borcunu bana ödemeniz için buraya geldim . "
Kral , "işte bu kuyruklu bir yalan!" deyince adam , "o halde ödülümü alayım , " dedi .
STERES
Bir adam , saçları döküldüğü için doktora gider . doktor , teşhisi koyar: Stres!
Ama adam saçları döküldüğü için strese girmektedir . Strese girdikçe daha da fazla dökülmektedir . Daha da fazla döküldükçe de , stresi aynı hızla artmaktadır . . .
Osman Yüksel Serdengeçti'den
Osman Yüksel'in milletvekili olduğu yıllardır . Birgün meclis kürsüsünde kendisine laf atan vekillere dayanamaz ve:
-"Bu meclistekilerin yarısı eşektir!" der ve iner kürsüden .
Bunun üzerine meclis karışır ve herkes kendisinden sözünü geri almasını ister . Arkadaşlarının da ricası ile tekrar kürsüye çıkar ve zekasını gösteren ve vekilleri rahatlatan şu sözleri söyler:
-"Bu meclistekilerin yarısı eşek değildir!"
Bir Derviş
Garip dervişin biri büyük bir köşkün önünden geçerken evin 'av meraklısı ve zalim' olan beyi , yardımcıları ile ava gitmek için evden çıkıyorlardır . Dervişle selamlaşırlar . Aksilik bu ya o gün hiç birşey vuramadan dönerler .
Bey çok sinirlidir:
-"Sabah ava giderken karşılaştığımız o dervişi bulun çabuk! Onun yüzünden işlerim ters gitti . Uğursuzu getirin bana!"
Yardımcıları hemen dervişi bulup beyin huzuruna çıkarırlar . Bey kükrer:
-"Bre uğursuz adam! Senin yüzünden elimiz boş geldik! Hiçbir şey vuramadık! Tiz vurun kellesini!"
Derviş , beye şöyle der:
-"Beyim sabah selamlaştık . Siz hiçbir şey vuramadınız . Ben ise kellemi kaybediyorum . Siz söyleyin , hangimiz daha uğursuzuz?"
Don Kişot Paradoksu
Sanço Panço , Baratania adasının yöneticisidir . Adaya gelenler niye geldiklerini belirtmek zorundadır . Eğer doğruyu söylerlerse serbest kalacaklar , yalan söylerlerse asılacaklardır . Günün birinde bir yolcu gelir ve "Ben asılmak için buradayım" . der . Sanço ne yapmalı?
Alaaddin
Alaaddin'in sihirli lambasından çıkan cini herkes bilir . Cin diyor ki:
-Dile benden ne dilersen . Unutma ki sadece 'bir' dilek hakkın var ve mutlaka yerine gelecek .
Siz olsanız ne isterdiniz? Alaaddin öyle bir istekte bulunuyor ki cin ne yapacağını şaşırıyor:
-Benim tüm dileklerimi yerine getir!
Avukat Paradoksu
Yunanlı ünlü avukat Protogras , verdiği özel dersin ücreti ile ilgili olarak öğrencisiyle bir anlaşma yapar . Bu anlaşmaya göre öğrencisi aldığı ilk davayı kazanırsa bu ücreti avukata ödeyecek , kazanamazsa ödemeyecektir .
Dersin bitiminden hemen sonra herhangi bir dava almayan öğrenciden ses seda çıkmaz . Sabrını yitiren avukat , bir dava açarak bu ücreti öğrencisinden talep eder . Yeni avukat olan öğrenci bu ilk davasında kendini savunmayı üstlenir .
Bu davayı öğrenci kazanırsa ilk davasını kazanmış olacağı için davayı kaybeden hocasına parayı ödemek zorunda kalacaktır .
Tersine davayı kaybederse bu kez de davayı kaybettiği için hocasına yine ödeme yapmak zorunda kalacaktır .
Fatih Sultan Mehmet'ten
Sultan II . Murat 1444 yılı Ağustosunda tahtı 12 yaşlarındaki oğlu II . Mehmete ( daha sonra Fatih Sultan Mehmet olacak ) bıraktı . Tahta bir çocuğun geçtiğini öğrenen İtalyan , Alman , Lehistan ( şimdiki Polonya ) , Macaristan , Sırp ve Ulahlardan müteşekkil yeni bir Haçlı Ordusu Eylül'de savaş ilan edip Varna'ya kadar geldi . Bunun üzerine II . Mehmet Manisa'ya çekilen babası II . Murat'a bir mektup gönderdi
"Padişah biz isek , size emrediyoruz , gelip ordunun başına geçiniz; yok siz iseniz gelip devletinizi müdafaa ediniz . "
Sultan Murat derhal Edirne'ye gelerek tahta yeniden oturdu ve 10 Kasım 1444'te Varna'da Haçlılarla yapılan savaşta ordunun başında bulundu . Haçlılar bozguna uğradı .
Epimenides Paradoksu
Giritli olan Epimenides
-'Bütün giritliler yalancıdır!' diyerek bizi çelişkiye götürür . Şöyle ki :
Eğer gerçekten giritliler yalancı ise kendisi de giritli olduğuna göre o da yalancı dır . Yani söyledikleri yalandır ( mesela yukarıdaki cümlesi ) .
Bu cümle yalan olduğuna göre doğrusu şu olmalı:
-'Bütün giritliler doğrucudur , doğru söyler . '
O halde söylediği doğrudur . Yani 'bütün giritliler yalancıdır . . .
Kral Paradoksu
Kral adama , "bana bir şey söyle , doğru çıkarsa seni astıracağım , yanlış çıkarsa senin boynunu vurduracağım"dedi
Adam , "Benim boynumu vurduracaksın" dedi . Kral ne yapmalı ?
Bir an için adamın boynun vurulduğunu düşünelim . O zaman adamın söylediği doğru çıkar ( çünkü adam benim boynumu vurduracaksınız demişti ) . Halbuki kral adamın söylediği doğru çıkması durumunda adamı asacağını söylemişti . O zaman kral adamın boynunu vuramaz
Şimdi de adamın asıldığını düşünelim . O halde adam "Benim boynumu vurduracaksınız" dediğine göre söylediği yanlış çıkar . Kral adamın söylediği yanlış çıkarsa boynunu vurduracaktı . . .
Böylece kral adamı ne asabilir , ne de boynunu vurdurabilir .
Euqlides Paradoksu: "Yaptığım açıklama yanlıştır . "
- Bütün genellemeler yanlıştır
- Yumurta mı tavuktan tavuk mu yumurtadan . . .
- "ben yalancıyım"
- aşağıdaki cümle doğrudur .
yukarıdaki cümle yanlıştır .
BU CÜMLEDEKİ HARF SAYISI OTUZYEDİ DEĞİLDİR . ( 37 Harf var )
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.