ANSİKLOPEDİM.com
Havai Fişeklerin İcadı
HAVAİ FİŞEKLERİN İCADI
Gece gösterilerinde ve senliklerde renk renk isiklar saçan havai fisekler , yakindan görenlerinizin bildigi üzere genellikle kartondan yapilan ve içine izel bir patlayici karisimi doldurulan uzun tüp biçimindeki bir kovandan olusur . "Piroteknik karisim" dene bu fisek doldulari havanin oksijen olmadan da yanabilen özel bir karisimdir . Kapali bir kabin içinden yanan mum , içerideki havanin oksihenini bitince söner; oysa fisek kovaninin içinde hiç hava bulunmadigi halde bu karisim tükeninceue kadar yanmayi sürdürür . Çünkü karisindaki maddelerden biri sürekli olarak oksijen açiga çikarir ve kapali kovandaki yanma olayinin gerçeklesmesini saglar .
Yüzyillarca fisek karisiminda oksijen verici madde olarak güherçile ( potasyum nitrat ) kullanildi . Bu tuz bütün dogu ülkelerinde bulundugu için fiskeçilik doguda , özellikle Çin'de gelismis ve güherçile , kükürt , odunkömürü karisimindan hazirlanan ilk fisekler burada yapilmistir . Ayni maddelerin karisimi olan barutun , daha dogrusu kara barutun Avrupa'da taninmasi ve atesli silah mermilerinde patlayici olarak kullanilmasi ancak 14 . yüzyila rastlar . Oysa bu tarihten çok önceleri Çin'de barut doldurulmus havai fisekler savas ve gösteri amaciyla kullaniliyordu .
Avrupalilar havai fisek yapmayi Çinliler'den ögrendiler ve 13 . yüzyil boyunca fisekçilil önce Italya'da , sonra Fransa'da ve bütün öbür Avrupa ülkelerinde hizla gelisti . Baslangiçta yalnizca dinsel festivallerde düzenlenen havai fisek gösterileri 18 . yüzyilda , büyük Avrupa kentlerinde çok ilgi çeken gösteriler haline geldi . Sonuçlari hemen her ülkede ulusal kutlamalarin ayrilmaz parçasi olan bu gösterileri genellikle uzmanlar yönetirdi .
19 . yüzyilin baslarina kadar havai fisek yalnizca bildigimiz sari alev renginde isiklarini saçardi . 18 . yüzyilda potasyum nitratin kimyasal bilesimle elde edilmesi renkli fiseklerin yapilmasina olanak hazirladi . Çünkü potasyum kloratli karisim yeterince açiga çikaracak biçimde yandiginda , bu karisima katilan çesitli metaller gaz haline gelerek alevi renklendirebiliyordu . böylece baryum tuzlariyla yesil , stronisyunla kirmiz , sodyumla da sari kivilcimlar saçan havai fisekler yapildi . Bakir ise potasyum nitratin yanmasiyla açiga çikan klor gazinin etkisiyle mavi renk verir .
Havai fiseklerin bir bölümü renk renk alevler ve yildizlar saçarak yanar; bunlarin kovanlari incedir ve içindeki patlayici karisim tükenene kadar yanmayi sürdürür . Kivilcimlar saçarak havaya firlayacak biçimde yapilan ikinci tip havai fiseklerin kovani ise yanmayacak kadar kalin ve saglamdir . Bunlar , kovanin içindeki yanma sonucunda açiga çikan gazlarin basinciyla havaya firlar ve karisimin tam olarak yanmamis parçaciklarini bir kivilcim yaagmuru gibi dört bir yana saçarak görkemli görüntüler olustururlar . Bu patlamali kivilcim yagmurunu yaratmak için kovana genellikle demir ve çelik parçalari , kandil isi ya da bol miktarda odunkömürü koyulur .
Havai fisekler geçtigimiz ay Hollanda'da yasanan havai fisek fabrikasinin patlamasi gibi çok ciddi sonuçlara yl açabilecegi gibi , bir çok ülkede çocuklarin roket ya da maytap biçimindeki fiseklerden zarar görmelerini önlemek üzere satisi yasaklanmistir ve havai fisek gösterileri uzmanlarin denetlemi altinda düzenlenmesi gerekir . Günümüzde ise bu kurallar hiçe sayilarak özellikle yazlik mekanlarin önüne gelenlerin atis poligonuna dönüsmesi umarim uyarilarimi gerçege dönüstürecek olaylarin yasanmasina engel olur .
Kategori: Genel | Etiket: icatlar, havai fişek icadı, icat
vuhuv.com.tr
Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.