Lehim Nasıl Yapılır ?
Lehimleme , metallerin , erime noktası düşük olan bir alaşım metal kullanılarak birleştirilmesi olarak tanımlanabilir . Başka bir deyişle , lehimleme erime noktası düşük olan yumuşak bir metal , diğer iki metali birbirine tutkalla yapıştırılır gibi eklenmesinde kullanılmasıdır . Lehimleme , elektrok-elektronikle ilgili herhangibir konuda hobi olsum profesyonel olsun çalışmak isteyen herkesin kesinlikle sahip olması gereken bir beceridir . Kullanıldıkça artan ve zamanla gelişen bir beceri olduğu da kesin olarak söylenebilir . Yani , iyi lehimlemek için bolca denemek gerekir .
Bu yazı , birkaç basit adımda size lehimlemeyi öğretmeyi amaçlamaktadır . Yazının sonunda ise lehimlemenin püf noktalarına kısaca değinilecektir .
Adım adım lehimleme
Adım 1: Araç - Gereç
Lehimleme yapabilmeniz için öncelikle iki şeye ihtiyacınız vardır; Bir havya ve biraz lehim . Havya , lehimi eritmek için kullanacağınız , yüksek sıcaklığa sahip bir ucu olan kaleme benzer bir araçtır . Ama kalem gibi ucundan değil ahşap veya plastik türevlerinden olan sapından tutulur . Watt ile ifade edilen değişik güçlerde olabilirler . 15-30 Watt aralığındaki havyalar elektronik için gereken hemen tüm PCB lehimleme işlerini başarıyla halledebilirler . Daha yüksek güçlü havyalar da kullanılabilir tabi , ama o durumda baskılı devrenizi veya lehimlediğiniz devre elemanını yakarak hasara uğratma riskini de kabul etmiş olursunuz .
Bir de lehim tabancası denen , tabanca şeklinde kabzası olan havyalar vardır . Bunları kullanmanızı tavsiye etmiyoruz . Çok yüksek güce sahip olan bu havyalar , lehimleme ucundan , sadece tetiğine basıldığı zaman ısınacak şekilde yüksek akımlar akıtırlar . Bu akımlar aktığı sürece sıcak uçta istenmeyen gerilimler de oluşur ve bu gerilimler lehimlemekte olduğunuz devre elemanı için tahrip edici etki yapabilir .
Lehim seçimi de oldukça önemlidir . Lehim teli içerisinde bulunan tüp veya tüplerde asit içeren lehimleriAsla kullanmayınız . Bu tür lehimler , devre elemanı bacakları ve baskılı devre yolları ile reaksiyona girerek devrenizde zaman içerisinde kısa devre rotaların oluşmasına yol açacaklardır . Elektronikte kullanılmaya en uygun lehim teli ise içerisinde birden fazla ince kanalda reçine türü bir lehim alıştırıcısı taşıyandır . =0 . 5 veya 0 . 75mm kalınlığındaki lehim tellerinden kullanırsanız lehimleme daha da kolaylaşacaktır . Daha kalınını aldı iseniz , onu bitirene kadar zor lehim yapacaksınız demektir . Özellikle de havyanız düşük güçlü ise .
Lehim teli içerisindeki reçine malzeme ısındığı zaman , ciğerleriniz ve gözleriniz için zararlı olan bir duman çıkartacaktır . Bu yüzden asla kapalı ve dar alanlarda lehim yapmayın . Lehim yaptığınız odayı havalandırın ve hatta , tam dumanın çıktığı yerden hava emecek minik bir havalandırma fanı kullanın .
Havyanın ucundaki erimiş lehim de oldukça tehlikelidir . Akışkan halde olacağı için havya ucundan damlayabilir veya havyanın ani bir hareketi ile sağa sola sıçrayabilir . Göze sıçraması durumu sizi üzebilir , onun için dikkatli olmayı bir an bile unutmayın . Alışma süresince koruyucu gözlük takmak kesin çözüm olabilir .
Adım 2: Yüzeyin Hazırlanması:
Eğer sağlam ve düşük dirençli bir lehim elde edilebilmesi için yüzeylerin temizliği çok önemlidir . Lehimlenecek tüm yüzeyler , işlem öncesinde tel fırça , çok ince zımpara , çelik yünü vs gibi aşındırıcı malzemelerle temizlenmeli , sonra da alkollü veya tinerli pamukla silinmelidir .
Elinizde hiçbiri yoksa , hani şu eskiden kullandığımız , yeşil renkli kaba kurşun kalem silgileri vardır . onlardan bulun bir rafın çekmecenin köşesinden . onunla lehimlenecek yüzeyleri SiLiN . iş görecektir .
Komponent bacaklarına da bir göz atmayı unutmayın . Depolandıkları yerlerin nemi dolayısı ile zaman içerisinde korozyona uğramış olabilirler . eğer öyle ise , onları da SiLMEYi unutmayın .
Adım 3: Devre Elemanlarının Yerleştirilmesi
Devre elemanı ve plaket lehim yüzeyinin temizlenmesinden sonra , elemanınızı yerleştirmeye hazırsınız demektir . Elemanı , bacaklarını pcb deki deliklere uyacak şekilde büktükten sonra yavaşça yerine itelim . Yerine taktığımız elemanın lehimleme esnasında yerinden çıkmaması için , pcb nin arka tarafından çıkan bacaklarını 45° açı ile bükebilirsiniz . Elemanın yerleştirilmesi sizce bitti ise ve eleman düşmeden yerinde durabiliyorsa bir sonraki adıma geçebilirsiniz .
Adım 4: Isı Uygulanması
Havyanın ucunda çok az bir miktar lehimi eritelim . Bu minik erimiş lehim parçası , havya ucundaki ısının eleman bacağına ve pcb deki lehimlenecek bakır yüzeye geçişini kolaylaştıracaktır . Fakat lehimlenmeyi sağlayacak asıl lehim değildir . Şimdi , eleman bacağını ve lehim yüzeyini ısıtmaya hazırsınız . Havyayı , hem pcb deki bakıra hem de eleman bacağına aynı anda değecek bir şekilde tutup her iki yüzeyi de ısıtalım . Normal boyutta elemanlar ve lehim yüzeyleri için 1-2 saniyelik bir ısıtma süresi yeterlidir . Yüksek güçlü , kalın bacaklı elemanlar ve bunlara göre hazırlanmış pcb ler için bu süre biraz daha uzayabilir .
Adım 5: Lehimin uygulanması ve soğutma
Devre elemanının bacağı ve lehim yüzeyi yeterince ısındığında lehim uygulamaya hazırsınız demektir . Lehim telinin ucunu , havya ile hala ısıtmakta olduğunuz eleman bacağı ve lehim yüzeyi ikilisine dokundurun . Havya ucuna değil . İkili yeterince ısınmışsa değdirdiğiniz lehim telinin ucu hemen eriyecek , sıvılaşıp , içindeki reçine ile karışınca iki ısınmış yüzeye hemencecik yayılıverecektir . Lehimlenecek yüzey tamamen lehim kaplanana kadar lehim telini itmeye , dolayısı ile lehim ilave etmeye devam edin . Kaplanma tamamlanınca önce lehim telini , sonra da havyayı işlem alanından uzaklaştırın ( sıraya dikkat ) . Lehim bu anda hala akıcıdır . Plaketi sarsmayın , tamamen soğuyup sertleşmesini bekleyin . Eğer beklemez ve bu arada lehimlenecek iki yüzeyi hareket ettirirseniz soğuk lehim olarak adlandırılan istenmeyen durum karşınıza çıkar . Soğuk lehimlenmiş iki yüzey , zaman içerisinde birbirinden ayrılabilir , ayrılmasa bile normal bir lehime kıyasla direnci çok fazladır .
Adım 6: Temizleme
PCB üzerindeki tüm lehimler yapıldıktan sonra devrenizi tiner , alkol vs bir çözücü ile temizleyebilirsiniz . Böylece lehimlerin kenarlarında kalan artık reçinelerden vs kurtulmuş olacaksınız . Daha da uzun ömürlü bir devre elde etmek isterseniz devrenin lehim yüzeyini , yalıtkan ince vernik vs bir malzeme ile kaplayabilirsiniz . Böylece lehimleriniz zaman içerisinde oksitlenmez ve pırıl pırıl kalırlar .