Fıdye-ı Necat

Fıdye-ı necat

Kurtuluş fidyesi, kurtulma bedeli. Fidye ve eş anlamlısı "fıdaü" sözlükte; esirleri kurtarmak için verilen bedel, bazı ibadetlerdeki eksikliklerden dolayı Allah için yoksullara verilen meblağ, ve kurban anlamlarına gelir. Fidyenin çoğulu fida'dır. Bir islam hukuku terimi olarak; savaşta esir düşen kimsenin, kurtulmak için vermek zorunda kaldığı bedel anlamına gelir.

Hz. Peygamber bazı savaş esirlerini karşılıksız olarak serbest bırakmış, bazıları öldürülmüş, bazıları da mal karşılığında veya esir mübadelesi sonunda salınmıştır (eş-Şevkanî, Neylü'l-Evtar, VIII, 2-6). Bu uygulama, toplum yararını gözetme ve müslümanların durumuna en uygun olanı tercih etme esasına dayanır.

Hanefilere göre, İslam devlet başkanı, savaş esirleri hakkında üç alternatiften birisini uygulayabilir. Öldürme, köle edinme veya zımmî olarak serbest bırakma. İmam Ebû Hanife'den bir rivayette, savaş bittikten sonra esirleri mal karşılığında veya esir mübadelesi yoluyla salıverme caiz değildir. İmam Ebû Yusuf ve İmam Muhammed'e göre ise esir mübadelesi yoluyla salıverme caizdir. İmam Muhammed es-Siyeru'l-Kebır'de şöyle der: İhtiyaç varsa mal veya müslümanların esirleri karşılığında salıverme caizdir. Çünkü Resulullah (s.a.s.) müslümanlardan iki kişiyi, müşriklerden bir kişi karşılığında kurtarmış, yine Mekke'de esir olan birçok müslümanı bir kadın karşılığında serbest bırakmıştır (eş-Şevkanî, a.g.e., VII, 305). Hanefilerin çoğunluğuna göre, esirleri fidye almadan salıvermek caiz değildir. Çünkü bu, düşmanın kuvvetinin artmasına sebep olur. İmam Muhammed'e göre ise, devlet başkanı müslümanlar için yararlı görürse bazı esirleri karşılıksız olarak salabilir. Çünkü Hz. Peygamber (s.a.s.) Yemame halkının büyüğü Sümame b. Üsal'i fidye almadan serbest bırakmıştır (ez-Zeylaî, Nasbü'r-Raye, II, 391, 402; eş-Şevkanî, Neylü'l-Evtar, VII, 301 vd.; es-Sabûnî, Tefsiru Ayati'l-Ahkam, II, 455-457; Ö. Nasuhi Bilmen, İstilahat-ı Fıkhıyye Kamusu, III, 401, 402).

Şafiî, Hanbeli, İmamiyye, Zeydiyye ve Zahiriyye mezheplerine göre; devlet, esirler hakkında İslam ve müslümanlar için uygun göreceği şu dört alternatiften birisini uygulayabilir. Öldürme, köle edinme, fidye almadan veya mal yahut müslüman esirler karşılığında salıverme. Malikiler buna cizye koymayı da ilave ederler (ez-Zühaylî, el-Fıkhu'l-İslamî ve Edilletuhu, VI, 472, 473).

Kurtuluş fidyesi karşılığında salıverme; ya esir mübadelesi, ya da bir bedel karşılığında serbest bırakmayı ifade eder. "Bundan sonra esirleri ya karşılıksız ya da fidye karşılığında salıvermek vardır" (Muhammed, 47/4) ayeti bunun delilidir. İslam'da ilk kurtuluş fidyesi Abdullah b. Cahş'ın Amr b. el-Hadrami'yi öldürmesi ile ilgili olarak ortaya çıktı. Hz. Peygamber (s.a.s.) Bedir Gazvesi'nden iki ay önce, bu seriyye tarafından yakalanan iki esir için kurtuluş fidyesi aldı (Zeylaî, a.g.e., II, 403). Bundan sonra Bedir Gazvesi esirlerinin kurtuluş fidyesi dört bin dirhemdir. (Beş dirhem yaklaşık bir koyun bedelidir). Bunu temin edemeyen esirler ise, ashab-ı kiram çocuklarından on tanesine okuma-yazma öğretme karşılığında serbest bırakıldılar.

Diğer yandan Hanefiler, kurtuluş fidyesi karşılığında salıvermeyi bildiren (Muhammed 47/4) ayetinin, aşağıdaki ayetler tarafından neshedildiğini söylemişlerdir: "Müşrikleri nerede bulursanız öldürünüz" (et-Tevbe, 5). "Allah'a ve ahiret gününe iman etmeyen kimseleri öldürünüz" (et-Tevbe, 9/29). Bu görüş, Mücahid'den nakledilmiştir. Buna bağlı olarak Bedir esirleriyle ilgili uygulama da mensûh sayılmıştır. Ancak İmam Muhammed, müslümanların mal ve paraya ihtiyacı varsa, fidye karşılığı salıvermeyi caiz görür (es-Sabûnî, a.g.e., II, 455, 456).

Hamdi DÖNDÜREN

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Fıdye-ı Necat

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/fidye-i-necat.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.