Abdal

Halk içinde dolaşan ve ermiş diye bilinen kişilere verilmiş bir lakap. Aynı şekilde, ilim ve gönül erbabının bütününe bu ismin verilmiş olduğunu görmekteyiz. Abdal telakkisi ilk defa ortaya çıktığı sıralarda, abid ve zahidlerle birlikte muhaddis ve fakihler için de kullanılmıştır. İbn Hanbel'in Müsnedi'nde Hz. Peygamber (s.a.s.)'den nakledilen bir rivayete göre kırk, diğer bir rivayette ise otuz abdalın ümmet içerisinde bulunduğundan bahsettiği görülmektedir. (Ahmed b. Hanbel, I , 112) Nitekim itimada yakın bilinen abdal hadîslerini nakleden Ahmed b. Hanbel'in, yeryüzünde muhaddislerden başka abdal tanımadığını söylediği belirtilmektedir.

İmam Gazalî de abdal konusunda buna benzer bir izahı Ebu'd-Derda' dan nakletmektedir. (Gazalî, İhya, 111, 357) Abdalların ahlakî ve manevî kişilikleri hakkında söylenenler, her müslümanda bulunması gerekli vasıflardır. Buna göre abdallar bütün insanlara karşı iyi, kendilerine kötü muamele edenleri bağışlayan kaza ve kadere gönül hoşnutluğuyla boyun eğen, haramlardan kaçan, ibadetlerini ihlas ve samimiyetle yerine getiren, sevgi, şefkat ve ahlakî vasıflarla donanmış kişilerdir.

Abdal kelimesinin Arapça 'ebdal'den kısmen değişerek Türkçe'ye girmiş olduğu anlaşılmaktadır. Arapça'da halkın iyiliği için tasarrufa izinli evliya zümresinden olan bir cemaate verilen bir isim olarak geçer. Fakat, bu tür bir kitlenin Allah tarafından gönderildiğine dair sahih İslamî kaynaklarda herhangi bir kayıt bulunmamaktadır. Dolayısıyla bu durumun, halkın kendi muhayyilesi içerisinde ortaya çıkmış bir kanaatten başka birşey olmadığı söylenebilir.

Tasavvufta dervişler arasında kendini kaybeden ve coşku haline girenler için abdal kelimesinin kullanıldığı anlaşılmaktadır. Hatta bu kelime giderek "hafif meşrep", "meczup", olanlara verilen bir isim haline sokulmuştur.

Abdal kelimesi, ilk dönemlerden beri gizli güçlere sahip ve sırlara vakıf olduklarına inanılan kimseler ve; Hızır, İlyas, Mehdi gibi gizli şahsiyetlere de atfedildiği görülmüştür. Melamet ehlinin gizli veliler inancı, abdalları daha da esrarengiz hale getirmiş hatta, bizzat abdalların dahi birbirlerini tanımadıkları veya ancak üst tabakada olanların alttakileri tanıyabildikleri söylenmiştir. XII. yüzyıldan sonra, bilhassa Melamî* ve Kalenderîler arasında cezbe ve istiğrak (kendinden geçme) hali fazla olduğundan abdal kelimesi özellikle bunlar hakkında kullanılmıştır.

XIV. ve XV. yüzyıllarda abdal adı altında bozuk inançlı birtakım derviş zümreleri türedi. Bunlar Rum abdalları ünvanı ile anıldılar. XVI. yüzyılda yaşayan Vahidî, abdalları şu şekilde tasvir etmektedir. "Başları, kaşları, sakal ve bıyıkları traş edilmiş, başlarında kıldan örülmüş külah, sırtlarında bal renkli veya siyah şal, ellerinde tabl ve alem bulunmaktadır."

Yine bu yüzyıllarda bazı dervişler tek başlarına abdal ismini kullanmışlardır. Abdal Musa, Kaygusuz Abdal, Pir Sultan Abdal gibi.

Abdal hadislerinin sıhhat derecesine kavuşmamış olması, bu anlayışın kaynağının Ehl-i Sünnet dışında aranmasına yol açmıştır. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s.) ve "ashab"tan gavs, kutb, evtad, nüceba vb. ricalü'l gay-b'a ilişkin hiçbir söz nakledilmediğini, seleften bazılarının Hz. Peygamber'den rivayet ettikleri abdala dair sözün ise zayıf bir hadis olduğunu belirten İbni Teymiyye, ricalü'l-gayb olduğu söylenen bazı insanlara, -onları Allah'a ortak gösterir gibi- olağanüstü yetkiler ve güçler nisbet etmenin İslam akidesiyle bağdaştırılamayacağını, bu tür bir anlayışın daha çok Hristiyanların ve aşırı Şiî fırkaların akidelerini yansıttığını belirtmektedir. (Minhacü's-Sünne, I, 21-22).

Bu arada, İbni Teymiyye ve İbni Haldun dışında kalan alimlerin büyük bir ekseriyeti ve mutasavvıfların abdal anlayışını benimsemiş veya en azından tenkit etmemiş olmaları, bu görüşün esas itibariyle Şia'dan veya Ehl-i Sünnet dışı başka bir kaynaktan geldiği görüşünü şüphe ile karşılamak için yeterli sebeplerdi. Ancak şunu da belirtmek gerekir ki, ilk devirler Ehl-i Sünnet alim ve mutasavvıflarının abdal anlayışları İbnü'l-Arabî'nin anlayışından ve özellikle XIV. yüzyıldan itibaren başgösteren ve XX. yüzyıl başına kadar devam eden Rafizî abdalların hayat tarzlarından tamamen farklıdır. Nitekim Abdal kelimesinin ilk defa ortaya çıktığı sıralarda, abid ve zahidlerle birlikte muhaddis ve fakihler için de kullanıldığı görülmüştü.

Şamil İ.A.

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Abdal

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/abdal.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.