Amm

Delalet ettiği bütün ferdleri sınırsız olarak içine alan ve birçok şeyi ifade eden lafız. Lafız, bir cümle içerisinde birçok şey akla getiriyor ve onların hepsini ifade ediyorsa o kelime amm'dır.

Bu tarif çerçevesinde amm'da üç ayrı şart aranır:

1- Amm'ın içine aldığı ferdler (maddi veya manevî olsun) ikiden fazla sayı olmalıdır. Bir'e veya ikiye delalet eden bir söz amm değil has'tır.

2- Lafız sınırsız ve sayısız olacak. Yani lafzın bütün ferdlerine değil sadece bir kısmına, yahut bazısına delalet ederse yine amm değildir.

3-Bütün fertleri içine alacak. Bazı ferdler lafzın kapsamının dışında kalırsa böyle bir ifade amm olmaz.

Amm, "mutlak" ile karıştırılmamalıdır. Zira ikisi arasında fark vardır. Mutlak, tek şeyin mahiyetini ifade eder, aynı türden başka şeyleri ifade etmez. Amm ise mahiyetin ötesinde sayıya delalet eder. Dolayısıyla lafız sayıyı ifade ediyorsa o lafız amm; mahiyeti ifade ediyorsa mutlaktır. Yani mutlak, tek şeyin içerisindeki bütün cüzleri ifade eden lafızdır. "İnsan akıllıdır", "insan yenmez" cümlelerindeki birinci insan kelimesi amm'dır. Çünkü ne kadar insan varsa onların hepsinin akıllı olduğunu ifade etmekte dolayısıyla manaya "sayı" girmektedir. Ama ikinci cümledeki insan kelimesi sayıyı ifade etmez. Sadece insanın vücudunda ne kadar cüz' varsa onların hepsinin yenmeyeceğini, dolayısıyla mahiyeti ifade etmektedir. Onun için de ikinci insan kelimesi mutlak lafızdır.

Amm'ın hükmü, lafzının içine giren, anlamına uygun gelen bütün ferdleri kesin olarak kapsamasıdır. Hanefilere göre bazı şartlarla amm'ın, ifade ettiği manaya delaleti kat'idir. Ondan zannî bir mana çıkmaz. Diğer mezhepler ise amm lafzın, manaya delaletinin zannî olduğunu ileri sürmüşlerdir. Çünkü amm lafzın tahsise ihtimali vardır. İhtimalli bir lafzın manaya delaleti zannî olur (el-Hadimî, Mecamiu'l-Hakayık, İstanbul 1308, 4; Ebû Zehra, İslam Hukuk Metodolojisi, terc. Abdülkadir Şener, Ankara 1973, 159)

Amm lafızların bazıları, umûmî ifadesinin sınırlandırılmasına müsaittir. Amm'ın böyle sınırlandırılmasına "tahsis"; tahsis edilmiş lafza da "hass" denir. Neticede tahsis eden lafız "muhassıs", tahsis edilen amm lafız da "muhassas" adını alır.

Diğer bazı amm lafızlar da tahsise müsait değildir. Mesela "Allah herşeyi bilir", "Anneleriniz size haram kılındı" lafizları böyledir. Ama "...iki kız kardeşi (bir nikahta) cem etmek... size haram kılındı" (en-Nisa, 4/23) ayetinin umum lafzı, "Resulullah (s.a.s.) kadının, halası veya teyzesi üzerine nikahlanmasını yasakladı" (Buharî, Nikah, 27; Müslim, Nikah, 37, 39) hadisince tahsis olunmuştur. Burada ayet, muhassas; hadis ise muhassıstır .

Orhan ÇEKER

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Amm

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/amm.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.